Wie of wat bepaalt de prijs van RVS?

1. De ontginnings-, productie-, legerings- en recyclagekosten

Om RVS te produceren, is er zowel ijzer als chroom nodig. Afhankelijk van het type roestvast staal worden nog andere legeringen toegevoegd, zoals mangaan, nikkel, titanium en/of molybdeen. Alleen al op dit upstream-niveau zijn er honderden verschillende kosten die de prijs van RVS beïnvloeden. De (delvings)kost van ijzer, chromiet (chroom) en andere legeringen en grondstoffen (zwavel, stikstof, zuurstof, ...) natuurlijk. Maar ook investeringen, licenties, operationele kosten en marges, en vooral ook energiekosten. De productie van RVS vergt namelijk bijzonder veel energie: 20 tot 40% van de productiekost gaat naar energiekosten^[1].

Daarom is recyclage erg belangrijk in de RVS-keten. Door RVS te recycleren kan de helft energie bespaard worden ten opzichte van de productie van nieuw RVS. Gerecycleerd RVS is dan ook een stuk goedkoper, en kan in theorie tot in de eeuwigheid gerecycleerd worden zonder restverlies.

Terwijl er wereldwijd een relatief beperkt aantal bedrijven actief is in het upstream-segment (delven, raffineren en smelten), loopt het aantal producenten in het downstream-segment in de duizenden. Zij verwerken het ‘ruwe’ RVS tot een breed scala van halffabricaten en afgewerkte producten: van kookgerei en fittingen tot onderdelen voor wagens en chirurgisch materiaal. De prijs van de grondstoffen en energiekosten zijn enkele van de factoren die mee de prijs van de (semi-)afgewerkte producten bepalen, maar niet de enige of belangrijkste. Ook hier hebben honderden factoren invloed op de uiteindelijke verkoopprijs van het (semi-)afgewerkte RVS.

3. De prijs van metalen op de grondstoffenbeurzen en de legeringstoeslag

Een derde element dat een invloed heeft op de prijs die een eindklant betaalt voor een RVS plaat of profiel zijn de metaalprijzen op de beurzen. Grondstoffen zoals ijzer en nikkel worden namelijk ook op grondstoffenbeurzen verhandeld. De prijs die kopers en verkopers op die beurzen met elkaar overeenkomen, dient ook als referentieprijs buiten de beursvloer. De prijzen op de beurs kunnen soms hevig schommelen, dat is zeker de jongste maanden het geval. In mei ging de prijs van ijzererts in 2 weken 18% omhoog, om de volgende twee weken weer 6% van die piek af te toppen. Tussen 30 juli en 5 augustus maakte de prijs van ijzererts zelfs een duik van 19%.

Niet alleen de prijs van ijzer, maar ook die van de legeringen kan stevig schommelen. Omdat de legeringen een belangrijk deel van de kost zijn, worden deze doorgerekend onder de vorm van een legeringstoeslag. Dat is een prijssupplement die producenten van roestvrij staal doorgaans maandelijks aanpassen. In sommige maanden kunnen die toeslagen hoger zijn dan in andere maanden en vice versa. Of ze stijgen of dalen hangt onder meer af van hoe de prijzen evolueren op de grondstoffenbeurzen. Terwijl de legeringstoeslag dan maandelijks aangepast wordt, hoeft de basisprijs niet elke keer bijgesteld te worden. De basisprijs dekt immers kosten die een stuk minder wisselvallig zijn, zoals operationele kosten.

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, worden verhandelde grondstoffen op de beurs meestal niet fysiek geleverd. Het overgrote deel van de verkoop van metalen met fysieke levering gebeurt op basis van rechtstreekse contracten tussen producenten en kopers, en dus niet via de beurs. 

Vroeger deden grondstoffenbeurzen wel dienst als ontmoetingsplaats voor het sluiten van fysieke leveringscontracten. Maar naarmate de volumes toenamen en de financiële instrumenten zich ontwikkelden, veranderde de rol van die beurzen. Tegenwoordig worden er op de grondstoffenbeurzen termijncontracten (futures) verhandeld. De beurs zelf koopt of verkoopt niets, zij biedt alleen een handelsplatform voor professionele marktspelers. 

De handel op een grondstoffenbeurs verloopt volgens standaardcontracten. Elk contract specificeert de hoeveelheid grondstof, de leveringsvoorwaarden, de leveringsperiode en de kwaliteitseisen. De metalen die op de beurs worden verhandeld hebben gestandaardiseerde kenmerken: voor de koper maakt het dus niet uit wie de producent is, want de producten zijn onderling verwisselbaar.

De beurskoers die als resultaat van de handel tot stand komt, geldt als een benchmark voor verkopers en kopers van metalen over de hele wereld. Handelaren fungeren vaak als bemiddelaars tussen metaalproducenten en metaalverwerkende bedrijven. De financiële instrumenten die verhandeld worden dienen echter meestal voor het afdekken van risico’s van toekomstige prijsstijgingen of -dalingen, niet om effectief fysiek ijzer of nikkel op te kopen. Op de beurs zijn ook professionals actief die de financiële instrumenten verhandelen als belegging of speculatie; op die manier proberen ze termijncontracten met winst door te verkopen. De meeste transacties worden afgesloten voordat er een fysieke afwikkeling vereist is. Dat gebeurt door een tegengestelde transactie aan te gaan vóór de vervaldatum van het termijncontract, of via een cash settlement. Op die manier komt het zelden tot een fysieke levering.